Bệnh liên cầu khuẩn ở lợn đều là bệnh lý nguy hiểm, có thể gây nguy hiểm cho sức khỏe và thậm chí đe dọa tính mạng nếu không nhận được sự chăm sóc y tế đúng đắn và kịp thời. Vi khuẩn gây bệnh này có thể lây nhiễm sang người thông qua việc tiếp xúc trực tiếp với động vật chăn nuôi, hoặc qua các quá trình giết mổ và chế biến thịt lợn nhiễm bệnh. Cùng khuyencongnghean.com.vn tìm hiểu chi tiết hơn trong bài viết này nhé
Bệnh liên cầu khuẩn ở lợn là gì
Liên cầu khuẩn lợn, được biết đến với tên khoa học là Streptococcus suis, là một loại cầu khuẩn gram dương có hình dáng giống hạt đậu. Đây là loại vi khuẩn gây nhiều bệnh khác nhau cho lợn, bao gồm viêm phổi, viêm màng não, nhiễm trùng huyết, và viêm khớp. Chúng thường cư trú ở đường hô hấp trên, như xoang mũi và hạch hạnh nhân, nhưng cũng có thể tồn tại ở đường sinh dục và đường tiêu hóa của lợn.
Liên cầu khuẩn lợn không chỉ xuất hiện ở lợn nhà mà còn có thể được phát hiện ở các loài động vật khác như lợn rừng, ngựa, chó, mèo và chim. Ngoài ra, chúng tồn tại trong môi trường như rác, phân và nước. Vi khuẩn này được phân thành hai loại chính: loại I gây bệnh lẻ tẻ ở đàn lợn con đang bú sữa, trong khi loại II có thể gây bệnh ở lợn ở mọi lứa tuổi và có thể lây nhiễm cho người.
Nguyên nhân và cơ chế gây bệnh
S. suis là một loại vi khuẩn Gram (+), không di động, có chuỗi dài ngắn và được bao bọc bởi vỏ bọc, giúp chúng tránh khỏi sự tác động của thực bào.
Tổng cộng có đến 35 serotype của S. suis, nhưng chỉ có 9 serotype (1-9) được phân lập từ lợn bệnh. Trong số này, serotype-2 là loại chiếm ưu thế và có độc lực cao nhất. Serotype-2 sản xuất α-hemolysin, một chất độc hại cho niêm mạc, nội mạc, bạch cầu, gây ra các tình trạng bại huyết, xuất huyết, viêm não, và ảnh hưởng đến hầu hết các cơ quan nội tạng của lợn. Serotype-14, trong khi đó, gây ra tình trạng viêm khớp.
Bệnh này thường có sự lan truyền chủ yếu ở cấp địa phương. Vi khuẩn S. suis thường tồn tại ở các vị trí như đường hô hấp trên, tuyến amidan và xoang mũi của lợn khỏe mạnh. Phương thức lây nhiễm chủ yếu diễn ra thông qua việc tiếp xúc với nguồn lây nhiễm, như ăn phải (qua miệng), hít vào (qua mũi), tiếp xúc trực tiếp với lợn mang vi khuẩn, thông qua vết thương, vật dụng, hoặc côn trùng…
Giai đoạn cai sữa và các tác động stress là thời kỳ nơi vi khuẩn có cơ hội tăng sinh và gia tăng độc lực, gây ra bệnh. Bệnh thường kèm theo các bệnh khác như tai xanh, suyễn, tụ huyết trùng, APP, giả dại hay cúm lợn.
Vi khuẩn tăng sinh đặc biệt tại tuyến amidan và từ đó lan theo hệ thống bạch huyết nhiễm khuẩn vào máu, từ máu có thể xâm nhập vào não, khớp… S. suis có thể nhanh chóng lọt vào máu chỉ sau vài giờ nhiễm, và lợn thường chết chủ yếu do tổn thương nặng về viêm màng não, suy đa phủ tạng, và tổn thương màng nội mạc tim và mạch máu.
Viêm đa khớp thường thấy ở lợn con khi nhiễm S. suis.
S. suis khá bền vững: trong phân đến 8 ngày, xác chết – 12 ngày, nước 50oC – 2 giờ. Vi khuẩn mẫn cảm với các hóa chất sát trùng, tiêu độc thông thường. Đặc biệt rất mẫn cảm với các kháng sinh nhóm Penicillin và kháng sinh phổ rộng (Tetracyclin, Phenicol).
Triệu chứng
Tùy thuộc vào loại chủng của vi khuẩn, độc lực của nó gây bệnh, cũng như tuổi của lợn và sự tồn tại của các yếu tố kế nhiễm, triệu chứng lâm sàng và biến đổi của bệnh có thể thay đổi.
Lợn nhiễm bệnh thường xuất hiện triệu chứng sốt cao, có thể đạt đến 42,5°C, và chúng thường chết nhanh do suy truỵ tim. Nhiễm khuẩn máu có thể gây tổn thương đa dạng trên hầu hết các cơ quan nội tạng, bao gồm viêm niêm mạc, màng thanh mạc, nội mạc, cơ tim, phổi, gan, thận, não và xuất huyết tràn lan. Đặc biệt, lợn có thể chết một cách nhanh chóng mà thậm chí không báo hiệu triệu chứng lâm sàng trước.
Các con lợn bị nhiễm khuẩn máu thường trải qua quá trình chết đột ngột, mô sometimes không có dấu hiệu tiên đoán. Các trường hợp lợn bị viêm màng não thường thể hiện các triệu chứng thần kinh như nằm nghiêng, chân đạp bơi, loạng choạng, co giật, và mắt trợn ngược, thường dẫn đến cái chết sau khoảng 4 giờ. Trong trường hợp viêm đa khớp, các khớp thường sưng đỏ, nóng, và lợn di chuyển khó khăn. Các triệu chứng về hô hấp thường bao gồm viêm phổi phế nặng.
Viêm khớp thường chỉ xuất hiện ở lợn nhỏ và không phổ biến ở lợn lớn. Cụ thể, việc thấy các triệu chứng viêm phổi phế là điều phổ biến, đặc biệt sau khi lợn đã mắc các bệnh như PRRS, THT, suyễn, Glasser’s, APP… Tỉ lệ tử vong có thể lên đến 50% trong trường hợp nhiễm khuẩn S. suis.
Biến đổi bệnh lý đại thể
Da lợn xuất huyết đỏ từng đám, các hạch lympho sưng to. Não phù nề đến nhũn não, viêm màng não kéo màng mủ. Nếu nhiễm khuẩn huyết thì lách sưng, xuất huyết lấm chấm trên thận, gan và viêm đa thanh mạc, nội mạc tim, van tim, cơ tim, màng tim. Viêm đa khớp thì các khớp và bao khớp sưng tấy, nóng, đỏ.
Chuẩn đoán
Có thể dựa vào dịch tễ, lịch sử bệnh, triệu chứng lâm sàng, biến đổi bệnh lý đại thể. Nhưng rất khó để phân biệt với một số bệnh truyền nhiễm khác, đặc biệt khi có bệnh cộng phát. Vì vậy, tốt nhất là phân lập, nuôi cấy và xác định vi khuẩn trong phòng thí nghiệm bằng phương pháp PCR để khẳng định.
Biện pháp phòng bệnh:
Tuyên truyền trên các phương tiện thông tin truyền thông để người dân biết và chủ động phòng tránh bệnh liên cầu lợn:
+ Nên chọn mua thịt lợn đã qua kiểm định của cơ quan thú y.
+ Tránh mua thịt lợn có màu đỏ khác thường, xuất huyết hoặc phù nề.
+ Nấu chín thịt lợn là điều rất quan trọng (Tổ chức Y tế Thế giới – WHO khuyến cáo trên 700C). Không ăn lợn chết, không ăn các món ăn tái, đặc biệt là tiết canh lợn trong thời gian có dịch.
+ Những người có vết thương hở phải đeo găng tay khi tiếp xúc với thịt lợn tái hoặc sống.
+ Phải giữ các dụng cụ chế biến ở nơi sạch sẽ, rửa sạch tay và các dụng cụ chế biến sau khi tiếp xúc,chế biến thịt lợn. Dùng riêng các dụng cụ chế biến thịt sống và thịt chín.
Liên cầu khuẩn ở lợn có lây sang người không
Vi khuẩn liên cầu khuẩn lợn có khả năng chuyển lây từ lợn sang người thông qua tiếp xúc trực tiếp với cả lợn bệnh và lợn khỏe mạnh mang theo mầm mống bệnh. Nguy cơ lây nhiễm cũng có thể xuất phát từ quá trình giết mổ, chế biến và sử dụng thịt lợn nhiễm bệnh mà không tuân thủ các quy trình chế biến an toàn. Vi khuẩn này có khả năng chuyển sang người qua các vết thương hở trên da. Do đó, nguy cơ nhiễm liên cầu khuẩn lợn không chỉ tồn tại trong cộng đồng người chăn nuôi, mà còn ở những người giết mổ, người bán thịt, người nội trợ, người tham gia quá trình chế biến thịt lợn và người tiêu thụ thịt lợn chưa được chế biến kỹ.
Hiện tại, vẫn chưa có vắc xin để phòng ngừa nhiễm khuẩn liên cầu khuẩn lợn và chưa có bằng chứng về khả năng truyền nhiễm từ người sang người. Vi khuẩn này có thể lây truyền không chỉ qua tiếp xúc với vết thương, mà còn thông qua giọt bắn từ đường hô hấp và qua đường tiêu hóa sau khi tiếp xúc với thịt lợn nhiễm bệnh chưa đựng đến mức độ nấu chín an toàn.
Các triệu chứng nhận biết nhiễm liên cầu khuẩn lợn ở người
Liên cầu khuẩn lợn khi mắc phải sẽ gây nhiễm trùng toàn thân, ảnh hưởng đến một số hệ thống cơ quan, phổ biến nhất là viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết. Bệnh thường có một số triệu chứng “điển hình” như sau:
- Sốt
- Đau đầu
- Điếc tai
- Nôn mửa
- Rối loạn tri giác
- Cứng gáy
- Xuất huyết dưới da từng mảng
- Xuất huyết tiêu hóa
- Đôi khi gây hoại tử
Trường hợp bị nhiễm khuẩn huyết do vi khuẩn liên cầu khuẩn lợn xâm nhập vào máu, vi khuẩn sẽ sản sinh nhanh chóng và sinh ra nhiều độc tố. Lúc này, ngoài các triệu chứng nêu trên, người bệnh có thể bị nhiễm độc tố nặng với các biểu hiện: tụt huyết áp, rối loạn đông máu, suy đa phủ tạng, trụy tim mạch, suy hô hấp, hôn mê, thậm chí tử vong nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.
Một số trường hợp bị nhiễm độc đường tiêu hóa với các biểu hiện rối loạn đường tiêu hóa như đi ngoài liên tục, phân lỏng, có máu. Ngoài ra, người bị nhiễm liên cầu lợn còn có triệu chứng sợ ánh sáng, co giật, nôn vọt…; nếu không cứu chữa kịp thời có thể gây phù não, hôn mê và tử vong.
Bên cạnh đó, một số biểu hiện ít gặp hơn khi nhiễm liên cầu khuẩn có thể xuất hiện như viêm tâm mạc (cấp tính và bán cấp tính), viêm khớp sinh mủ cấp tính, viêm nội nhãn và viêm màng bồ đào, viêm cột sống dính khớp… Để xác định chính xác, bác sĩ nuôi cấy bệnh phẩm (máu, dịch não tủy), và cho kết quả dương tính với liên cầu khuẩn lợn hoặc bằng phương pháp sinh học phân tử (PCR).
Thời gian ủ bệnh là bao lâu?
Thời gian ủ bệnh của liên cầu khuẩn lợn ở người thường rất ngắn, chỉ dao động từ vài giờ đến 3 ngày. Liên cầu khuẩn lợn ở người xâm nhập trực tiếp vào máu qua vết thương trên da.
Ảnh hưởng của bệnh nhiễm liên cầu khuẩn ở lợn gây cho người?
Bệnh liên cầu khuẩn lợn không chỉ gây tổn thất to lớn về kinh tế mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của con người, có thể dẫn đến nguy kịch, tử vong nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Bệnh tuy ít gặp ở người nhưng có nguy cơ lây nhiễm cao khi tiếp xúc với lợn bệnh hoặc các sản phẩm từ lợn bệnh.
Các bệnh lý nguy hiểm mà người bệnh thường gặp khi nhiễm liên cầu khuẩn lợn là viêm phổi, viêm màng não, viêm cơ tim và viêm khớp. Nếu không được điều trị kịp thời có thể gây tử vong do độc tố vi khuẩn gây sốc nhiễm khuẩn, viêm nội tâm mạc, suy đa phủ tạng, nhiễm khuẩn huyết.
Theo thống kê, năm 2005 dịch liên cầu lợn ở người xảy ra ở Trung Quốc làm 215 người mắc, trong đó có 39 người tử vong. Thống kê cho thấy, đa phần người mắc là người giết mổ lợn, bán hoặc chế biến thịt lợn bệnh.
Các biện pháp phòng ngừa bệnh liên cầu khuẩn ở lợn lây sang người
Đối với người giết mổ lợn phải tuân theo các quy định:
– Không giết mổ lợn bị bệnh
– Không được sử dụng thịt lợn chết làm thức ăn cho động vật khác và phải xử lý lợn bị bệnh chết triệt để (chôn , đốt)
– Mang các dụng cụ bảo vệ cá nhân cần thiết (găng tay, khẩu trang, kính, mũ…).
– Khi có vết xước, vết thương không tiếp xúc với lợn hay các sản phẩm của lợn.
– Nơi giết mổ phải bảo đảm vệ sinh môi trường sạch sẽ.
Đối với người mua bán thịt lợn:
– Không mua, bán lợn bị bệnh.
– Không mua bán lợn, thịt lợn không rõ nguồn gốc; chỉ mua lợn, thịt lợn có nguồn gốc,có dấu hiệu kiểm dịch của cơ quan thú y.
Đối với người tiêu dùng:
– Không ăn thịt lợn sống, không ăn tiết canh, nội tạng lợn chưa được nấu chín.
– Không ăn thịt lợn và sản phẩm từ lợn không rõ nguồn gốc.
– Không tiếp xúc với sản phẩm từ lợn còn sống khi tay có vết xây xước, trừ khi mang găng bảo vệ.
Đối với người chế biến thức ăn:
– Khu vực chế biến thức ăn sạch sẽ
– Bảo quản thịt sống phải tách biệt với nơi bảo quản thịt đã qua chế biến hoặc sản phẩm ăn sẵn để tránh lây nhiễm bệnh.
– Dụng cụ chế biến thịt sống, thịt chín phải sử dụng riêng (dao, thớt).
– Rửa tay sạch bằng xà phòng sau khi chế biến thịt.
– Thức ăn phải được nấu chín kỹ trước khi ăn.
Nhiễm vi khuẩn liên cầu khuẩn lợn là một nguy cơ bệnh lý nghiêm trọng, có thể gây ra những biến chứng đáng kể. Hiện chưa có vắc xin phòng ngừa cho bệnh này và việc điều trị cũng đầy khó khăn và tài chính tốn kém. Vì vậy, quan trọng nhất là mọi người cần phải nâng cao ý thức về phòng ngừa bệnh, giữ khoảng cách với các nguy cơ lây nhiễm và thực hiện các biện pháp đề phòng. Đồng thời, quan trọng nhất là đối với những người có triệu chứng nghi ngờ, họ cần thăm bác sĩ để được kiểm tra và điều trị kịp thời.
